Een actueel, krachtig en onmisbaar onderwerp in de verpleegkunde is het tonen van verpleegkundig leiderschap. Verpleegkundig leiderschap staat voor het pakken van regie door inzet te tonen voor kwaliteit, veiligheid en patiëntgerichtheid. Als kenmerken van verpleegkundig leiderschap worden genoemd: ‘evidence based practice’, persoonsgericht handelen, samenwerken, in gesprek gaan over zorg, verantwoordelijkheid nemen en moed tonen om op te komen voor kwalitatief goede zorg en het beroep (Van der Cingel et al., 2021).
Verantwoordelijkheid nemen
Dat is wat Mirjam Zeebregts, kinderverpleegkundige in het Amphia Ziekenhuis, doet. Amphia zet de professional op één en middels de pilot verpleegkundige met projecturen heeft Mirjam zich ingezet om de werkwijze Medische Kindzorg Samenwerking te implementeren binnen de afdeling Kindergeneeskunde van Amphia. Met velen collega’s is op een vijftal onderdelen samengewerkt aan het creëren van betere kindzorg. Zo nam Mirjam verantwoordelijkheid en werd er persoonsgericht gehandeld om gezamenlijk de verpleegkundige zorg te verbeteren voor kinderen in het ziekenhuis. Dit onder de motiverende gedachte: “Wees niet bang om opnieuw te beginnen. Dit keer begin je niet vanaf het begin, maar vanuit je ervaring.”
Medische Kindzorg Samenwerking (MKS)
MKS is een werkwijze voor verpleegkundige zorg voor kinderen tot achttien jaar oud met een somatische aandoening, die vallen onder de verantwoordelijkheid van een medisch specialist of kinderarts (MKS, z.d.-b). Het uitgangspunt hierbij is dat ieder kind de juiste zorg op de juiste plek kan ontvangen (MKS, z.d.-a). Zo wordt passende zorg georganiseerd, die kind en gezin nodig hebben, waar zij recht op hebben en welke voortvloeit uit richtlijnen en afspraken die beroepsgroepen met elkaar hebben gemaakt. Dit past volledig binnen het huidige integrale zorgakkoord.
Samen
Het functioneren van patiënten als vertrekpunt vraagt om een andere manier van ‘kijken en doen’. Het betekent meer investeren in de gezondheidsvaardigheden van mensen en niet over, maar sámen met hen kijken naar mogelijkheden. Hierin kunnen kinderverpleegkundigen extra ondersteuning bieden, gezien zij vaak dichtbij de patiënten staan. Door bekend te zijn met de sociale omgeving, evenals kennis te hebben van voorzieningen in de buurt, kunnen optimale zorguitkomsten worden gerealiseerd vanuit het perspectief van de patiënt.
Anamnese
Een onderdeel van het implementeren van de MKS-werkwijze was het aanpassen en verbeteren van de huidige verpleegkundige basisanamnese. De basisanamnese is de eerste stap binnen het verpleegkundig proces, welke idealistisch gezien direct bij opname wordt doorlopen. Hierbij worden gegevens van de patiënt verzameld, waarna de gebruikelijke levens- en gezondheidstoestand van de patiënt zichtbaar wordt (Ten Have, 2021). Binnen de kindzorg op de kinderafdeling is vaak sprake van een heteroanamnese, waarbij ouders/verzorgers de kinderverpleegkundige van informatie over het kind en het gezin voorzien (Dobber et al., 2021).
Het belang van een goede (hetero)anamnese is aanzienlijk, gezien het noodzakelijk is bij de start van zorgverlening (Dobber et al., 2021). Tijdens het afnemen van een basisanamnese kan eenieder zelf over zijn achtergrond vertellen, maar kan de verpleegkundige ook doorvragen (aan de hand van een anamneseformulier). Zo ontstaat er basis-/contextinformatie over de patiënt (De Jongh et al., 2019). De basisanamnese vormt dus een waardevol totaalbeeld van de patiënt, wat nuttig is om de patiënt beter te kunnen begrijpen en gepaste begeleiding aan te kunnen bieden. Rondom de zorg aan het zieke kind kan de indeling van de anamnese op basis van MKS zeer passend zijn (V&VN, 2022).
Praktijkgericht onderzoek
Naar het bovenstaande is binnen de kinderafdeling van het Amphia Ziekenhuis onderzoek gedaan. Susan Kuijpers, vierdejaars student hbo-verpleegkunde aan Avans Hogeschool te Breda, heeft haar Praktijkgericht Onderzoek gericht op het verbeteren van de basisanamnese zoals die destijds werd ingezet. Het doel van haar onderzoek was om de MKS-werkwijze binnen de basisanamnese te integreren en om bestaande knelpunten in de gebruiksvriendelijkheid aan te pakken. Zo zou meer aansluiting met de integrale kindzorg worden gerealiseerd. Dit was alleen mogelijk door onderzoek te doen mét de praktijk, in plaats van voor of over de praktijk. Samen met verschillende kinderverpleegkundigen is een actieonderzoek gestart, waarin in meerdere onderzoekscycli verschillende aspecten van MKS en de gebruikswensen vanuit de kinderverpleegkundigen zijn belicht.
De onderzoekscycli bestonden uit verschillende creatieve werkvormen, waarmee de deelnemende kinderverpleegkundigen gezamenlijk actief aan de slag zijn gegaan. Zo werd onder andere een voorbeeldanamnese geanalyseerd en werden knelpunten vanuit de ‘oude’ basisanamnese belicht. De inzichten, die uit alle cycli zijn voortgekomen, hebben geleid tot het tot stand brengen van een nieuwe verpleegkundige basisanamnese. Deze nieuwe basisanamnese doormaakte een testfase in de praktijk, waarna het doel van het actieonderzoek leek te zijn behaald. Tezamen is namelijk een vernieuwde verpleegkundige basisanamnese opgesteld, die niet terug te herkennen is in vergelijking tot de ‘oude’ basisanamnese. Zo is in de twintig weken onderzoekstijd gestreefd naar het vormen van een zo compleet mogelijke basisanamnese, welke zich ontleent aan de vier kinderleefdomeinen van de MKS-werkwijze, waarbij verbeteringen samen met de kinderverpleegkundigen in gang zijn gezet.
Ervaring en theorie samenbrengen
De inzet van Mirjam en Susan dient als mooi voorbeeld van hoe de inzet als individuele verpleegkundige een rits aan verbeteringen in gang kan zetten. In dit geval heeft het voor de kinderafdeling van Amphia veel betekend op het gebied van de MKS-werkwijze binnen de integrale kindzorg. Door verpleegkundig leiderschap te tonen en samen met verschillende kinderverpleegkundigen de schouders onder een project te zetten, is een flinke kwaliteitsslag rondom de integrale kindzorg in gang gezet.
Mirjam Zeebregts-Nuijten, kinderverpleegkundige.
Susan Kuijpers, vierdejaars hbo-verpleegkunde student.
Bronnenlijst
De Jongh, T. O., Schijf, V. M., Van ’t Spijker, A., & Pellikaan – Van der Veer, M. A. (2019). Leerboek Anamnese. Bohn Stafleu van Loghum. Geraadpleegd op 27 februari 2023, van https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=nlebk&AN=2227497&site=ehost-live
Dobber, J., Harmsen, J., & Van Iersel, M. (2021). Klinisch redeneren en evidence-based practice. Bohn Stafleu van Loghum. Geraadpleegd op 28 februari 2023, van https://mijn.bsl.nl/klinisch-redeneren-en-evidence-based-practice/19197250
MKS. (z.d.-a). Passende zorg voor ieder kind in de eigen woonomgeving. Geraadpleegd op 16 februari 2023, van https://integralekindzorgmetmks.nl/mks-meerjarenstrategie/
MKS. (z.d.-b). Wat is MKS? Geraadpleegd op 27 februari 2023, van https://integralekindzorgmetmks.nl/wat-is-mks/
Nedelcuţă, R., Gigi, C., Nedelcuta, C., Bãleanu, D., Daviţoiu, D., Voiculescu, D., . . . Constantin, V. D. (2019). The Importance of Anamnesis in Pediatrics. Research and Science Today, (2), 82-87. Geraadpleegd op 26 februari 2023, van https://www.proquest.com/docview/2275909829?pq-origsite=primo
Ten Have, E. C. (2021). Het anamnesegesprek. In E. C. Ten Have, R. Gortworst, C. De Boer, & J. Willemse, De verpleegkundige als communicator. Bohn Stafleu van Loghum. Geraadpleegd op 28 februari 2023, van https://mijn.bsl.nl/het-anamnesegesprek/18910140
Van der Cingel, M., Van der Wal, H., Van den Pol, A., Hernández, C., & Bierlaagh, D. (2021). Verpleegkundig leiderschap in de praktijk. TVZ – Verpleegkunde in Praktijk en Wetenschap, 131(6), 32-35. https://europepmc.org/article/pmc/pmc8665705
V&VN. (2018). Kwaliteitsstandaard Zorg aan het zieke kind en gezin in de eigen omgeving. Geraadpleegd op 26 februari 2023, van https://www.venvn.nl/media/ierldikn/kwaliteitsstandaard_kindzorgthuis_defopgemaakt.pdf
V&VN. (2022). Richtlijn verslaglegging. Geraadpleegd op 4 maart 2023, van https://www.venvn.nl/media/w02buck0/v-vn-richtlijn-verslaglegging.pdf
V&VN Kinderverpleegkunde, & Kinderverpleegkunde.nl. (2022). Toolbox Handreiking Indicatieproces Kindzorg (HIK). Kinderverpleegkunde.nl. Geraadpleegd op 27 februari 2023, van http://kinderverpleegkunde.nl/mp-files/toolbox-hik.pdf/