De afgelopen jaren zijn er veel ontwikkelingen geweest in de Medische Kindzorg. De positie en de stem van het kind hebben een steeds belangrijkere rol gekregen in de zorg van het kind evenals het samen beslissen met kinderen. Daarnaast is er veel aandacht geweest voor het verbetertraject kindzorg om ongewenste praktijkvariatie binnen het indicatieproces kindzorg terug te dringen. Over waar we nu staan in de medische kindzorg lees je meer in dit artikel.
Rechten van het kind
Kinderen hebben, net als volwassenen, recht op de beste medische zorg. Er is internationaal afgesproken dat dit zorg is die pást bij wat het kind nodig heeft. Kinderen hebben recht op gezins-, en ontwikkelingsgericht zorg. Dit betekent onder andere thuis als het kan en in het ziekenhuis als het moet. De rechten van het kind zijn uitgewerkt in twee handvesten, met ieder 10 regels. Eén gaat over zorg in het ziekenhuis, en één over zorg daarbuiten.
Samen beslissen
In het project ‘Een grote stem voor kleine mensen’ is de afgelopen twee jaar onderzocht wat kinderen zelf vinden van het concept van ‘samen beslissen’ en wat zij nodig hebben om hun stem te kunnen laten horen. Ook is onderzocht hoe gespreksinstrumenten als de Kindtool Mijn positieve gezondheid en de IMPACT-tool daarbij kunnen worden ingezet. De inzichten zijn verwerkt in meerdere onderwijsproducten over samen beslissen met kinderen, variërend van zelfstudie via e-learning tot een intensieve implementatiescholing voor het hele team.
Medische Kindzorg Samenwerking (MKS
Medische Kindzorg Samenwerking (MKS) maakt integrale kindzorg mogelijk, door het kind centraal te stellen en het gezin de regie te geven. MKS is dé werkwijze voor het inventariseren, indiceren, organiseren en uitvoeren van alle zorg aan kinderen in de eigen leefomgeving. Deze werkwijze leidt tot integrale zorg en de juiste zorg op de juiste plek, alle kinderen hebben recht op passende zorg.
De kinderverpleegkundige
De kinderverpleegkundige is in de thuissituatie verantwoordelijk voor het inventariseren, indiceren en organiseren van kinderverpleegkundige zorg op grond van de Zorgverzekeringswet. Hierbij is er altijd sprake van maatwerk en staat het kind centraal. Kinderverpleegkundige zorg in de eigen leefomgeving begint met een inventarisatie van zorgvraag en hulpbehoefte. Deze inventarisatie vindt plaats tijdens een huisbezoek doormiddel van een inventarisatie gesprek met kind en gezin. Het gehele indicatieproces vindt plaats aan de hand van het verpleegkundig proces. Dit is een zorgvuldig proces waarbij de kinderverpleegkundige in gesprek gaat met kind en gezin, gegevens ophaalt, interpreteert, objectiveert en onderbouwt. De zorgvraag van het kind en de daaruit voortkomende hulpbehoefte van het gezin, binnen de context van het gezin, bepalen hoe het zorgplan en de indicatie eruit gaan zien en hoe de zorg in de eigen omgeving ingericht gaat worden. De kinderverpleegkundige is in het proces een samenwerkingspartner van kind en gezin. Er wordt regelmatig geëvalueerd en wanneer er iets verandert in de situatie van kind of gezin worden het zorgplan en de indicatie aangepast.
Het Indicatieproces Kindzorg en de rol van de hoofdbehandelaar
De inventarisatie, indicatie en organisatie van kinderverpleegkundige zorg in de eigen leefomgeving (het indicatieproces) behoort tot de autonome professionele expertise van de (indicerend) kinderverpleegkundige. Het is de taak van de behandelend (kinder)arts om aan te geven wat er medisch noodzakelijk is. De kinderverpleegkundige inventariseert de totale zorg vanuit de vier kinderleefdomeinen van het MKS. Belangrijk hierbij is dat de verkregen informatie geobjectiveerd, geverifieerd en daar waar nodig verhelderd wordt. Dit doet de kinderverpleegkundige door informatie te verzamelen bij kind, ouders en betrokken zorgprofessionals. Het indiceren van kinderverpleegkundige zorg in de eigen leefomgeving van kind en gezin vereist dan ook nauwe samenwerking tussen het kind, de ouders, de indicerend kinderverpleegkundige, en andere betrokken zorg professionals. Door te werken op basis van MKS wordt zorgvuldig samen werken gestimuleerd. Goede voorlichting vooraf en het regelmatig met elkaar in gesprek gaan zijn ontzettend belangrijk. Dit maakt dat er bij kind en gezin geen verkeerde verwachtingen zijn en dat zij steeds opnieuw de juiste keuzes kunnen blijven maken. Op deze wijze hoeft bijvoorbeeld een herindicatie ook geen stress op te leveren, omdat kind en gezin zelf volledig inzicht hebben in en op de hoogte zijn van de actuele situatie.
Meerjarige indicaties
Kinderverpleegkundigen vinden meerjarige indicaties niet wenselijk omdat de situatie van (ernstig) zieke kinderen aan verandering onderhevig is. Ook als de zorgvraag niet veranderd kunnen de context en de hulpbehoefte wel veranderen, wat maakt dat het belangrijk is om zorgvraag en hulpbehoefte regelmatig te evalueren en indien nodig zorgplan en indicatie bij te stellen. Elk kind heeft recht op de beste passende zorg, autonomie en regie over zijn/haar leven, ziekte en zorg daar waar mogelijk. Om passend bij zijn/haar ontwikkeling meegenomen te worden in het leren omgaan met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven én om zo veel mogelijk eigen regie te kunnen en leren voeren. Regelmatig evalueren is een essentieel onderdeel van het verpleegkundig proces. Belangrijk hierbij is dat de kinderverpleegkundige onderdeel is van het zorgproces van het kind. Participeren in de zorg van het kind is ondersteunend aan het signaleren en bespreekbaar maken van veranderingen in de zorgvraag en de hulpbehoefte en kan voorkomen dat kind en gezin vast komen te zitten in een (zorg)situatie die niet langer past bij de context en de hulpbehoefte van kind en/of gezin.
Verbetertraject Indicatieproces Kindzorg
Kinderverpleegkundigen hebben de afgelopen jaren ontzettend hard gewerkt om een kwaliteitsslag te maken binnen het Indicatieproces Kindzorg. De verantwoordelijkheid om de knelpunten in het Indicatieproces Kindzorg op te lossen heeft de beroepsgroep kinderverpleegkunde enkele jaren geleden opgepakt door met elkaar het verbetertraject kindzorg in te gaan. In het verbetertraject kindzorg werken kinderverpleegkundigen met elkaar toe naar eenduidigheid bij de inventarisatie, indicatie en organisatie van kinderverpleegkundige zorg in de eigen leefomgeving voor de Zorgverzekeringswet. Het verbetertraject kindzorg is veel breder dan alleen het indiceren van kinderverpleegkundige zorg. Alle partijen in het werkveld hebben zich geconformeerd aan MKS. MKS is onderdeel van de inkoopvoorwaarden van zorgverzekeraars, waarmee deze werkwijze is verankerd.
Het verbetertraject kindzorg is in 2019 gestart en heeft inmiddels de volgende resultaten opgeleverd:
- Handreiking Indicatieproces Kindzorg (HIK) (geëvalueerd in 2022, aangepaste versie in 2023);
- Toolbox HIK (geëvalueerd in 2022, aangepaste versie in 2023);
- Training HIK: “Inventariseren, indiceren en organiseren van zorg in de eigen leefomgeving voor kinderen van 0-18 jaar voor de zorgverzekeringswet”;
- Expertgroep Indicatieproces Kindzorg;
- Training HIK in Vogelvlucht (voor adviseurs van zorgverzekeraars)
- Training HIK in vogelvlucht voor andere geïnteresseerde niet indicerende zorgprofessionals.
Er is sinds de start van het verbetertraject kindzorg een forse afname van klachten en geschillen ten aanzien van indicaties in de medische kindzorg. Er zijn routes ingericht voor complexe en/of vastlopende casuïstiek. Deze routes zijn afhankelijk van de knelpunten en/of vragen, de Expertgroep Indicatieproces Kindzorg en Domein Overstijgend Indiceren. Hier kunnen ouders, kinderverpleegkundigen, zorgverzekeraars of andere betrokkenen terecht met vragen of voor het bespreekbaar maken van casuïstiek.
Expertgroep Indicatieproces Kindzorg
Als beroepsvereniging faciliteren wij dat er een onafhankelijke expertgroep kan worden benaderd om mee te denken en te adviseren in complexe casuïstiek zodat een advies niet meer geassocieerd kan worden met een zorgorganisatie of een individuele mening, maar gedragen wordt door een expertgroep.
De Expertgroep Indicatieproces Kindzorg heeft als doel:
- Het ondersteunen van indicerend kinderverpleegkundigen bij complexe casuïstiek op het vlak van het inventariseren, indiceren en organiseren van kinderverpleegkundige zorg en daarmee bij te dragen aan betere uitkomsten voor kind en gezin.
- Het bieden van handvatten aan indicerend kinderverpleegkundigen om tot een goed onderbouwde indicatiestelling te komen volgens de HIK en de Toolbox.
- Het bijdragen aan het bereiken van eenduidigheid bij het inventariseren, indiceren en organiseren van kinderverpleegkundige zorg in de eigen leefomgeving.
In de afgelopen jaren hebben wij geconstateerd dat de aanpak van de Expertgroep Indicatieproces succesvol is. Er worden regelmatig casussen aangemeld door verschillende partijen, met name door: kinderverpleegkundigen, zorgverzekeraars en ouders. Het advies van de Expertgroep Indicatieproces Kindzorg is ondersteunend voor kinderverpleegkundigen en draagt bij aan het organiseren van passende zorg voor het kind. Waar casuïstiek in de beginfase vaak werd aangemeld als een casus vastgelopen was, worden casussen tegenwoordig veel vaker aangemeld aan de voorkant bij complexe casuïstiek om vastlopen te voorkomen. Hiermee wordt veel sneller toegewerkt naar passende zorg voor het kind en is de ervaren belasting bij ouders minder groot.
Bestaanszekerheid ouders
Ouders met een pgb (persoonsgebonden budget) voor de zorg voor hun (ernstig) zieke kind komen in financiële problemen als het pgb minder wordt of stopt. Er ontstaan hierdoor schrijnende en regelmatig zelfs onveilige situaties. Het is belangrijk dat hier aandacht voor is en dat er oplossingen gevonden worden om de bestaanszekerheid van deze ouders te verbeteren.
Lees verder in de reeks #whataboutmedischekindzorg:
Wat is medische kindzorg
Het belang van evalueren in het indicatieproces